با توجه به آیات و روایات، بعد از ظهور امام مهدی(عج) هیچ دین زنده ای به جز اسلام وجود نخواهد داشت و اسلام بر سرتاسر جهان حاکم خواهد شد. امّا با این همه نمی توان گفت که اقلّیّت های کوچکی از پیروان ادیان آسمانی دیگر مطلقاً وجود نخواهد داشت؛ هر چند اکثریّت انسانها به نظام توحیدی اسلام گرایش خواهند کرد، امّا امکان دارد افرادی بر اثر اشتباه یا تعصّب، بر عقیده پیشین باقی بمانند و این یک امر طبیعی است. البتّه اگر چنین اقلّیّتی هم وجود داشته باشد، به صورت یک اقلّیّت سالم و با حفظ شرایط «اهل ذمّه» مورد حمایت آن حکومت اسلامی خواهند بود.

پاسخ تفصیلی:

وضع اسلام و ادیان دیگر در عصر ظهور

قبل از پاسخ به این سؤال لازم به ذکر است که امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بعد از آنکه ظهور کردند، مدتی، ولو اندک، طول خواهد کشید تا حکومت جهانی تثبیت شود. به عبارت دیگر دوران ظهور را می توان به سه مرحله تقسیم کرد: ۱) ظهور و آشکار شدن حضرت. ۲) قیام و مبارزه با ستمگران. ۳) تشکیل حکومت جهانی.(۱)

بطور قطع در زمان ظهور حضرت ادیان مختلف وجود خواهد داشت؛ چنانکه در بسیاری از ادیان ظهور منجی بشارت داده شده است و هر کسی بر اساس دینی که دارد انتظار فرج او را می کشد. اما بعد از ظهور، حقانیت حضرت برای همه روشن خواهد شد و همه انسان ها به ایشان ایمان خواهند آورد.

مطابق برخی از روایات، حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه) پس از ظهور بین «اهل تورات» به توراتشان و بین «اهل انجیل» به انجیلشان و بین «اهل زبور» به زبورشان حکم خواهد کرد. شاید مقصود این باشد که آن قسمتی از این کتب که فرمان به داخل شدن در اسلام و ایمان به پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) داده است را برای اتمام حجت به اهل کتاب نشان خواهد داد.(۲)

به لحاظ منطقی نیز با توجّه به این که در دوران حکومت آن مصلح بزرگ که خاتم اوصیای پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) می باشد، همه وسایل پیشرفته ارتباط جمعی در اختیار او و پیروان رشید او است، و با توجّه به این که اسلام راستین با حذف پیرایه ها کشش و جاذبه ای فوق العاده ای دارد، به خوبی می توان پیش بینی کرد که اسلام با تبلیغ منطقی و پیگیر، از طرف اکثریّت قاطع مردم جهان پذیرفته خواهد شد و وحدت ادیان از طریق اسلام پیشرو، عملی می گردد.(۳)

این حقیقت را که از راه دلیل عقلی بالا در یافتیم، در آیات و روایات اسلامی نیز به روشنی دیده می شود.

دین رایج در عصر ظهور با توجه به آیات

۱) در آیه ۳۳ سوره توبه آمده است: «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ‏ رَسُولَهُ‏ بِالْهُدی‏ وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون‏»؛ (او کسی است که رسولش را با هدایت و آئین حق فرستاد تا او را بر همه آئین‏ها غالب گرداند هر چند مشرکان کراهت داشته باشند).

برای معنی فهم این آیه باید نخست به آیه پیش از آن بازگردیم آنجا که می گوید: «یُرِیدُونَ أَنْ یُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ یَأْبَی اللَّهُ إِلاَّ أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُون‏»؛ (دشمنان می خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش سازند، ولی خدا می خواهد نور خود را تکمیل کند اگر چه کافران کراهت داشته باشند).

از این آیه بخوبی روشن می شود که اراده پروردگار بر تکامل نور اسلام تعلّق گرفته، و تکامل واقعی آن هنگامی خواهد بود که بر سراسر پهنه جهان سایه افکند.

همین وعده با تفاوت مختصری در آیه ۲۸ سوره فتح و آیه ۹ سوره صف بیان شده است.‏

از مجموع این آیات که در سه سوره از قرآن ذکر شده اهمّیّت این وعده الهی اجمالًا به دست می آید.(۴)

۲) با توجه به آیاتی نظیر «آیه اکمال» پی می بریم که اسلام به عنوان دین جاودان می باشد و مذهب رایج در عصر ظهور نیز همان مذهب تشیع است. خداوند متعال در آیه ۳ سوره مائده می فرماید: «اَلْیَوْمَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی‏ وَ رَضیتُ لَکُمُ الْاِسْلامَ دیناً»؛ (امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین [جاودان] شما پذیرفتم).
طبق این آیه و با توجه به روایاتی که در شان نزول این آیه بیان شده است دین مرضی خداوند در عصر ظهورکه بر همه ادیان غالب خواهد شد همان دینی است که در مذهب تشیع یعنی پیروی از امام علی(علیه السلام) و یازده امام معصوم(علیهم السلام) از فرزندان او متبلور شده است.(۵)

دین رایج در عصر ظهور با توجه به روایات

از روایات مختلف نیز به دست می آید که اسلام دین رایج در عصر ظهور خواهد بود و سایر ادیان یا وجود نخواهند داشت یا به عنوان یک اقلیت تحت حکومت اسلام خواهند بود. در اینجا به برخی از این روایات اشاره خواهیم کرد:

۱) ابن بکیر می گوید: از حضرت ابوالحسن(علیه السلام) درباره تفسیر آیه ۸۳ سوره آل عمران: «وَ لَهُ اَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ اِلَیْهِ یُرْجَعُون‏َ» سوال کردم، فرمود:«قَالَ اُنْزِلَتْ فِی الْقَائِمِ(علیه السلام) اِذَا خَرَجَ بِالْیَهُودِ وَ النَّصَارَی وَ الصَّابِئِینَ وَ الزَّنَادِقَهِ وَ اَهْلِ الرِّدَّهِ وَ الْکُفَّارِ فِی شَرْقِ الْاَرْضِ وَ غَرْبِهَا فَعَرَضَ عَلَیْهِمُ الْاِسْلَامَ فَمَنْ اَسْلَمَ طَوْعاً اَمَرَهُ بِالصَّلَاهِ وَ الزَّکَاهِ وَ مَا یُوْمَرُ بِهِ الْمُسْلِمُ وَ یَجِبُ لِلَّهِ عَلَیْهِ وَ مَنْ لَمْ یُسْلِمْ ضَرَبَ عُنُقَهُ حَتَّی لَا یَبْقَی فِی الْمَشَارِقِ وَ الْمَغَارِبِ اَحَدٌ اِلَّا وَحَّدَ اللَّهَه»(۶)؛ (آیه مذکور در شان قائم نازل شده است، وقتی آن جناب ظاهر شود دین اسلام را بر یهود و نصارا و صابئین و کفار شرق و غرب عرضه می دارد، پس هر کس با میل و اختیار اسلام بیاورد او را به نماز و زکات و سایر واجبات امر می کند، و هر کس از قبول اسلام سرباز زند، گردنش را می زند، تا آنکه در شرق و غرب زمین جز موحد و خداپرست کسی باقی نمی ماند...). طبق این روایت اسلام دین حاکم بر تمام زمین خواهد شد؛ اما این بدان معنی نیست که بدون استدلال و اتمام حجت گردن کسی زده خواهد شد؛ بلکه در آن زمان حقیقت برای هم روشن می گردد و دلیلی جز عناد و دشمنی باقی نمی ماند. اگر برفرض کسی بخاطر سوء فهم برخی مبانی اسلام را قبول نداشته باشد، قطعا با اصل حکومت امام مهدی(علیه السلام) دشمنی نخواهد داشت و اسلام را به عنوان دین حاکم خواهد پذیرفت.

۲) «مفضّل» در ضمن حدیثی طولانی از امام صادق(علیه السلام) چنین نقل می کند: «فَوَ اللَّهِ یَا مُفَضَّلُ لَیُرْفَعُ عَنِ الْمِلَلِ وَ الْأَدْیَانِ الِاخْتِلَافُ وَ یَکُونُ الدِّینُ کُلُّهُ وَاحِداً کَمَا قَالَ جَلَّ ذِکْرُهُ «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام»‏...»(۷)؛ (به خدا سوگند ای مفضّل اختلاف از میان ادیان برداشته می شود و همه به صورت یک آئین در می آید؛ همان گونه که خداوند عزّوجلّ می گوید: دین در نزد خدا تنها اسلام است...).
و به این ترتیب، آیین توحید و اسلام در همه خانه ها، در درون زندگی همه انسان ها، و در تمام دل ها وارد می شود.

ادیان دیگر در صورت وجود در اقلیت خواهند بود

با توجه به آیات و روایات، بعد از ظهور امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه) هیچ دین زنده ای به جز اسلام وجود نخواهد داشت و اسلام بر سرتاسر جهان حاکم خواهد شد. امّا با این همه نمی توان گفت که اقلّیّت های کوچکی از پیروان ادیان آسمانی دیگر مطلقاً وجود نخواهد داشت. هر چند اکثریّت انسانها به نظام توحیدی اسلام گرایش خواهند کرد، امّا امکان دارد افرادی بر اثر اشتباه یا تعصّب، بر عقیده پیشین باقی بمانند و این یک امر طبیعی است. البتّه اگر چنین اقلّیّتی هم وجود داشته باشد، به صورت یک اقلّیّت سالم و با حفظ شرایط «اهل ذمّه» مورد حمایت آن حکومت اسلامی خواهند بود.(۸)